یونی‌سواپ (Uniswap) چیست؟ پیشگام صرافی‌های غیرمتمرکز و بازارساز خودکار

یونی‌سواپ (Uniswap) چیست؟ پیشگام صرافی‌های غیرمتمرکز و بازارساز خودکار

مقدمه

یونی‌سواپ (Uniswap) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین پروژه‌ها در فضای مالی غیرمتمرکز (DeFi) است که مفهوم صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و بازارساز خودکار (Automated Market Maker - AMM) را به جریان اصلی آورد. این پروتکل بر روی بلاکچین اتریوم ساخته شده است و به کاربران امکان می‌دهد تا بدون نیاز به واسطه، توکن‌های ERC-20 را به‌صورت مستقیم و با حفظ کنترل کامل بر دارایی‌های خود مبادله کنند. یونی‌سواپ با حذف نیاز به دفتر سفارش سنتی و معرفی مدل AMM، انقلابی در نحوهٔ مبادلهٔ ارزهای دیجیتال ایجاد کرد. این مقاله به بررسی عمیق یونی‌سواپ، نحوهٔ عملکرد آن، مزایا و معایب، و نقش آن در اکوسیستم DeFi می‌پردازد.

یونی‌سواپ چیست؟

یونی‌سواپ یک پروتکل صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که بر روی بلاکچین اتریوم اجرا می‌شود. هدف اصلی آن تسهیل مبادلهٔ توکن‌های ERC-20 به‌صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز مانند صرافی‌های سنتی است. یونی‌سواپ به‌جای استفاده از دفتر سفارش (Order Book) که در صرافی‌های متمرکز رایج است، از یک مدل بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند.

ویژگی‌های کلیدی یونی‌سواپ:

• غیرمتمرکز: هیچ نهاد مرکزی کنترل یونی‌سواپ را در دست ندارد. تمام تراکنش‌ها از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند.
  
  

• بازارساز خودکار: به‌جای تطبیق خریداران و فروشندگان، از استخرهای نقدینگی و الگوریتم‌های ریاضی برای تعیین قیمت استفاده می‌کند.
  
  

• مجوز آزاد: هر کسی می‌تواند به‌عنوان ارائه‌دهندهٔ نقدینگی به استخرها نقدینگی اضافه کند یا توکن‌ها را مبادله کند.
  
  

• شفافیت: تمام تراکنش‌ها و موجودی استخرها در بلاکچین قابل مشاهده هستند.
  
  

• جامعه‌محور: یونی‌سواپ توسط جامعهٔ دارندگان توکن UNI اداره می‌شود.
  
  

بازارساز خودکار چگونه کار می‌کند؟

هستهٔ اصلی یونی‌سواپ، مدل AMM آن است. در این مدل، به‌جای اینکه خریداران و فروشندگان مستقیماً با یکدیگر معامله کنند، آن‌ها با یک استخر نقدینگی تعامل دارند. هر استخر نقدینگی شامل دو توکن است که توسط ارائه‌دهندگان نقدینگی به استخر واریز شده‌اند.

فرمول محصول ثابت

یونی‌سواپ از فرمول سادهٔ x * y = k استفاده می‌کند، که در آن x و y به‌ترتیب مقدار دو توکن در استخر نقدینگی هستند و k یک ثابت است. این فرمول تضمین می‌کند که محصول مقادیر دو توکن در استخر همیشه ثابت بماند. هر زمان که یک توکن از استخر خارج می‌شود، توکن دیگر باید به استخر اضافه شود تا تعادل حفظ شود و قیمت بر اساس این تغییرات تنظیم می‌شود.

ارائه‌دهندگان نقدینگی

ارائه‌دهندگان نقدینگی افرادی هستند که دارایی‌های خود را (به‌صورت جفت توکن) به استخرهای نقدینگی واریز می‌کنند. در ازای ارائهٔ نقدینگی، آن‌ها توکن‌های LP دریافت می‌کنند که نشان‌دهندهٔ سهم آن‌ها از استخر است. ارائه‌دهندگان نقدینگی از کارمزدهای معاملاتی که توسط معامله‌گران پرداخت می‌شود، سهمی دریافت می‌کنند. این کارمزدها به‌عنوان پاداش برای فراهم آوردن نقدینگی عمل می‌کنند.

مبادلهٔ توکن‌ها

هنگامی که یک کاربر می‌خواهد توکن‌ها را مبادله کند، او توکن A را به استخر واریز می‌کند و توکن B را از استخر برداشت می‌کند. بر اساس فرمول x * y = k، قیمت توکن‌ها به‌صورت خودکار تنظیم می‌شود. هرچه مقدار توکن A بیشتری به استخر واریز شود و توکن B بیشتری برداشت شود، قیمت توکن B نسبت به توکن A افزایش می‌یابد تا تعادل حفظ شود.

نسخه‌های مختلف یونی‌سواپ

1. Uniswap V1 (نوامبر ۲۰۱۸)

• اولین نسخه که مفهوم AMM را معرفی کرد.
  
  

• فقط از جفت‌های ETH-ERC20 پشتیبانی می‌کرد.
  
  

2. Uniswap V2 (می ۲۰۲۰)

• امکان مبادلهٔ مستقیم بین هر جفت توکن ERC-20 (بدون نیاز به ETH به‌عنوان واسطه)
  
  

• معرفی اوراکل‌های قیمت
  
  

• افزایش کارایی و کاهش لغزش قیمت
  
  

3. Uniswap V3 (می ۲۰۲۱)

• نقدینگی متمرکز: ارائه‌دهندگان نقدینگی می‌توانند سرمایهٔ خود را در محدودهٔ قیمتی خاصی متمرکز کنند.
  
  

• سطوح کارمزد متنوع
  
  

• افزایش بهره‌وری سرمایه
  
  

توکن UNI: حاکمیت و آیندهٔ یونی‌سواپ

توکن UNI، توکن حاکمیتی یونی‌سواپ است که در سپتامبر ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد. دارندگان توکن UNI حق رأی در مورد تصمیمات مهم مربوط به پروتکل یونی‌سواپ را دارند، از جمله:

• تغییرات در کارمزدها
  
  

• تخصیص بودجه از خزانه‌داری جامعه
  
  

• ارتقاء پروتکل
  
  

• ادغام با بلاکچین‌های جدید
  
  

مزایای یونی‌سواپ

1. غیرمتمرکزسازی واقعی
   
   

2. دسترسی جهانی
   
   

3. امنیت بالا
   
   

4. نقدینگی زیاد
   
   

5. تنوع توکن‌ها
   
   

6. نوآوری مداوم
   
   

معایب یونی‌سواپ

1. کارمزدهای گس اتریوم
   
   

2. لغزش قیمت
   
   

3. زیان ناپایدار
   
   

4. پیچیدگی برای کاربران جدید
   
   

   

نقش یونی‌سواپ در DeFi

• نقطهٔ ورود به دنیای DeFi
  
  

• تسهیل کشف قیمت
  
  

• پشتیبانی از نوآوری و پروژه‌های نوپا
  
  

• الگویی برای سایر DEXها
  
  

آیندهٔ یونی‌سواپ

با گسترش راه‌حل‌های لایهٔ دوم و مشارکت جامعه، یونی‌سواپ در مسیر توسعهٔ بیشتر قرار دارد.

نتیجه‌گیری

یونی‌سواپ با ایجاد بستری امن، غیرمتمرکز و نوآورانه برای مبادلهٔ توکن‌های ERC-20، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی DeFi شناخته می‌شود. علی‌رغم چالش‌هایی مانند کارمزد بالا و پیچیدگی برای مبتدیان، آیندهٔ روشنی برای آن متصور است.